Sabor svetog Jovana Krstitelja praznuje se 20 / 7. januara u spomen događaja koji se odigrao na Bogojavljenje, kad je sveti Jovan u reci Jordan krstio Gospoda Isusa Hrista.
Jovan se zove Krstitelj jer je krstio i Isusa Hrista, a Preteča zato jer je najavljivao Hristov dolazak. Jovan je u reci Jordan krštavao svakoga ko se pokajao. Živeo je jednostavno i asketski hraneći se bubama i medom divljih pčela, a odevao se u haljinu od kostreti, načinjenu od kamilje dlake.
Ubijen je za vreme cara Iroda koji je naredio da se proroku odseče glava. U narodu postoji običaj da se ljudi na Jovandan bratime i kume "po Bogu i svetome Jovanu" jer se Jovan smatra uzorom karaktera i poštenja.
Vernici vrlo često daju Jovanovo ime svojoj deci, i kod pravoslavaca i kod katolika, ali je kod pravoslavaca česce Jovan, a kod katolika Ivan.
Pravoslavci slave krsnu slavu svetog Jovana, a katolici obično slave imendan. Procenjuje se da je Sveti Jovan po broju slavara u Srba na trećem mestu. Na prvom su oni koji slave Svetog Nikolu, a na drugom vernici koji slave Svetog arhandjela Mihaila.
O krsnoj slavi
Srbi su jednini narod na svijetu koji slavi krsnu slavu. Prvi pomen krsne slave datira iz 1018 . godine iz okoline Ohrida. Prvi zapis potiče od vizantijskog istoričara Kedrina. Međutim smatra se da obred krsne slave potiče još iz VIII vijeka i vremena pokrštavanja Srba na balkanskim prostorima .
Naši preci bili su mnogobošci. Svako pleme i svaki dom imalo je svoga boga, koji je bio veoma poštovan kao zaštitnik. Kada su Srbi primili hrišćanstvo od Vizantije, veoma su se teško odricali od stare tradicije i običaja. Zbog toga su u zamenu uzeli da slave jednog hrišćanskog sveca. Obično su uzimali za Krsnu slavu onog svetitelja kada su Svetim krštenjem postali hrišćani. Da nisu imali dar religioznosti kao nešto prediskustveno, oni ne bi tako držali svoje kućne bogove - niti bi kasnije, u hrišćanstvu, prihvatili Hrista i njegove svete.
U srpskoj građanskoj kulturi nalazimo spektar manifestacija koje su iznjedrile običajna tradicija religijskih i svjetovnih obreda, patrijarhalni svjetonazor, srpski folklor, gospodarstvo, znanost i umjetnost. Evo nekoliko primjera. Uz najznačajnije blagdane u pravoslavnoj religiji Božić, Uskrs i Duhove, Srbi imaju i blagdan krsne slave odabranog sveca - zaštitnika obitelji. Među «najpopularnije» svece ubrajaju se: sv. Sava, sv. Nikola, sv. Simeon, sv. Stefan prvomučenik, sv. Georgije, sv. Dimitrije i drugi. Tradicija krsne slave prenosi se u obitelji s koljena na koljeno. Korijeni ove tradicije sežu iz davninskog htoničkog kulta (kulta mrtvih), derivirane agrarne magije (kulta živih) i svetosavskog pravoslavlja.
Damjanci, kao mnoge druge srpske porodice, za svoda Sveca zaštitnika imaju Svetog Jovana Krstitelja koga slave 20. januara po novom kalendaru. Slava se nasleđuje od oca, kao što je očev otac naslijedio od svoga oca. Idući tako unazad u pretke možemo doći do onoga vremena kada su naši rodonačelnici Orlovići slavili krsnu slavu Svetog Jovana davno prije Kosovske bitke.
Prelaskom u Hercegovinu potomci Orlovića su normalno nastavili da slave Jovandan, kao i sva bratstva potekla od Orlovića. Damjanci, jedno od tih 80 bratstava poteklih od orlovića su nastavili da slave Jovandan sve do danas i slaviće sve dok budu postojali.
Po slavi su se porodice upoznavale i tražile svoje korijene. to je i u nauci bio jedan od kriterijuma pri istraživanju porekla i korena porodica, bratstava i plemenskih zajednica. Naši preci su sve menjali, ime, prezime, prebivalište itd. ali jedino se krsne slave nikad nisu odricali i nikad je nisu menjali. U najtežim trenucima, u vreme sveopšte Golgote, čak i u rovovima slava se slavila sa svećom, malo vina i bar parčetom hljeba.
Kako slaviti krsnu slavu?
Gde je slava - tu je i Srbin, kaže stara narodna poslovica. način obeležavanja slave može se razlikovati od područja do područja pa i od porodice do porodice ali za slavljenje slave nephodno je imati sledeće:
Sveća - Krsnu sveću valja da zapali domaćin kad dođe sveštenik da mu reže kolač ili kad prerezan kolač donese iz crkve. Sveća obično gori ceo dan.
Slavski kolač - Za krsno ime svaka kuća priprema slavski kolač. To je naročiti hleb od pšeničnog brašna zamešen s kvascem i bogojavljenskom vodicom ili onom koju je sveštenik osveštao uoči slave.
Koljivo - To je žito koje se kuva uoči slave. Posle se melje i sladi šećerom a zatim po želji dodaju orasi, vanila, suvo grožđe.
Vino - O Krsnom imenu vino je potrebno da se prelije kolač i koljivo, a ono što ostane u čaši ili flaši domaćin po običaju popije.
Tamjan - U svakoj pravoslavnoj srpskoj kući može se naći grumičak tamjana u svako doba, reči su jednog jednog istoričara.
Ikona - Slavska ikona sa kandilom postavlja se, ako je moguće, na istočnoj strani zida najuglednije prostorije u kući. Po pravilu svaka ikona trebalo bi da je prethodno osvećena u crkvi, gde to sveštenik obavi u oltaru.
Sveštenik dolazi u svaki dom da izvrši bogoslužni obred osvećenja ikone sveca i osvećenje doma. Pri vršenju bogoslužnog obreda sveštenik čita
ulomak iz evanđelja koji se odnosi na datog sveca, a potom se otpjeva tropar i pritom vrši obred lomljenja slavskog kolača. Ako sveštenik ne dođe u
slavljenikov dom tada domaćin nosi u crkvu slavsku svijeću, slavski kolač i koljivo da se posvete. Potom domaćin s članovima obitelji u domu obavlja slavski obred koji sadrži: paljenje slavske svijeće, pjevanje tropara i lomljenje slavskog kolača. Ovaj obred vrši se u podne, prije slavskog ručka, ili navečer prije večere. Na kraju dana domaćin gasi sveću vinom.
No bez obzira kako je Slava kod nas nastala i utvrdila se, ovaj naš lepi običaj nije svečanost pojedinca, kao što je npr. imendan ili rođendan, običaji koji postoje i kod hrišćanskih pravoslavnih naroda, - imendan "onomastiri" kod Grka i "denj angela" kod Rusa - nego je slavlje šire zajednice: jedne porodice, ili više njih, čak plemena.
Pripremilii: Vojin i Drago Damjanac
2 comments:
...Svaka čast!
...Svaka čast!
Post a Comment